Blijft de Betuwe het fruit- en laanboomteeltcentrum van Nederland?
De provincie Gelderland staat op het punt om drinkwaterreserveringsgebieden aan te wijzen met grote negatieve impact voor de fruit- en laanboomteelt in haar Ontwerp-Actualisatieplan 9 Omgevingsverordening Aanvullende Strategische Voorraden (ASV).
Lees alles over de ASV en de impact op de teelt:
- Wat zijn Aanvullende Strategische Voorraden (ASV)?
- ASV in Gelderland
- Definitieve beschermingsregels
- Welke teeltgebieden worden getroffen door de plannen?
- Waarom is water belangrijk voor de teelt van fruit en bomen?
- Wat zijn de gevolgen voor de sector?
- Waarom hoort de teelt thuis in de Betuwe?
- 5 redenen waarom de Betuwse teelt zo belangrijk is:
- Hoe nu verder?
Wat zijn Aanvullende Strategische Voorraden?
De provincie moet zorgen voor grondwater en voldoende drinkwaterbronnen. Door bevolkingsgroei en economische groei wordt de komende jaren een stijgende vraag naar drinkwater verwacht. Daarnaast verandert het klimaat en wordt de bodem steeds intensiever gebruikt. Het Rijk heeft daarom de provincies gevraagd om Aanvullende Strategische Voorraden voor drinkwater aan te wijzen. Dit houdt in dat er bepaalde gebieden aangewezen worden als drinkwaterreserveringsgebieden, waar in de toekomst mogelijk grondwater gewonnen wordt om te voorzien in de vraag naar drinkwater.
ASV in Gelderland
Voor Gelderland gaat het om een reservering voor 55 miljoen m3 extra drinkwater per jaar. De exacte locatie van deze gebieden zijn eind 2021 bekend gemaakt en vastgelegd in het Ontwerp-Actualisatieplan 9 Omgevingsverandering Aanvullende Strategische Voorraden (ASV). In de voorgestelde plannen is alleen geen rekening gehouden met de negatieve gevolgen voor de fruit- en laanbomentelers die zich volop in drie van de gebieden bevinden.
Definitieve beschermingsregels
Van woensdag 20 oktober tot en met dinsdag 30 november 2021 lag het ontwerp-Actualisatieplan Omgevingsverordening ASV ter visie. Tijdens deze periode kon iedereen reageren op het voorstel. De animo hiervoor was groot, want er zijn meer dan 300 zienswijzen ingestuurd. Nu is het aan Gedeputeerde Staten om, na eventuele aanpassingen n.a.v. de zienswijzen, het definitieve actualisatieplan ter goedkeuring voor te leggen aan Provinciale Staten in het voorjaar van 2022. Als dit plan wordt goedgekeurd, gaan de regels naar verwachting na de zomer van 2022 gelden.
Meer informatie over de ASV is hier te lezen op de site van de Provincie Gelderland.
Welke teeltgebieden worden getroffen door de plannen?
Voor heel Gelderland zijn er verschillende gebieden aangewezen. De drie reserveringsgebieden Tielerwaard, Betuwe-West-Buren en Winssen-Slijk-Ewijk-Dodewaard hebben impact op de teelt van fruit en laanbomen.
Binnen deze drie gebieden gaat het om ruim 300 fruittelers met ongeveer 3000 ha fruit. Dat is maar liefst 51% van de Gelderse fruitteelt. In de laanboomsector wordt er ongeveer 370 ha boomteelt getroffen van de in totaal 1800 ha aanwezige in de provincie Gelderland. Totaal beslaat het gebied ruim 6740 voetbalvelden (3370 ha) aan teelt. Hiermee verliest de sector ruim 20% van het areaal hoogwaardige grond voor gezonde bomen en fruit. Naast de impact op teelt komen er ook restricties voor de warmteopslag in de bodem, de kern voor de energietransitie. Het is dus duidelijk dat de aangewezen gebieden ernstig getroffen worden door het aanwijzen van de grond als drinkwaterreserveringsgebied.
Getroffen fruitteelt gebieden in Gelderland (Ha)
Getroffen laanboom gebieden in Gelderland (Ha)
Waarom is water belangrijk voor de teelt van fruit en bomen?
Om de simpele reden dat er niets groeit of bloeit zonder water. De bomen hebben in droge tijden water nodig en water beschermt het fruit tegen nachtvorst en zonnebrand. Zowel voldoende oppervlaktewater als de toegang tot grondwater, is hiervoor van levensbelang. De voorgestelde plannen hebben echter grote impact op de toegang van telers tot het water. Door het onttrekken van drinkwater uit de grond, zal het oppervlaktewaterpeil dalen en het boren naar grondwater voor telers onmogelijk worden gemaakt.
Wat zijn de gevolgen voor de sector?
Vanaf het moment van besluitvorming worden deze teeltgebieden in potentie op slot gezet met alle gevolgen van dien. Het handelingsperspectief voor de ondernemers kan hierdoor ernstig worden beperkt wat zich vertaalt in zaken als:
- Mede door klimaatverandering neemt de kans op misoogsten door watertekort significant toe, met forse economische schade en verspilling van voedsel tot gevolg
- Bij aanhoudende droogte ondervinden gewassen blijvende schade door het tekort aan water.
- Het economische perspectief voor de telers zal opdrogen door de mogelijke afsluiting tot de watervoorziening.
- Het kenmerkende landschap van de Betuwe zal er anders uit komen te zien door het verlies van de flora, fauna en biodiversiteit.
- Investeringen verplaatsen zich naar andere gebieden, bedrijven zullen vertrekken en de werkgelegenheid zal dalen.
- Uiteindelijk zal de eeuwenoude kracht van onze rivierdelta zal in enkele decennia verschralen tot het niveau van middenklasse speler en mogelijk zelfs op termijn verdwijnen omdat de economische resultaten dramatisch zullen verslechteren.
Onzekere toekomst
Er hangt nu een claim op de gronden als een donkere wolk, zonder dat er duidelijkheid is of er daadwerkelijk drinkwater gewonnen gaat worden. Dat betekent dat ondernemers deze gronden minder snel zullen kopen of verkopen, en de economische waarde snel daalt. Dit werkt door in de bedrijfseconomische waarde van de fruitteelt- en laanboombedrijven, hun eigen vermogenspositie en daarmee de economische ruimte om te kunnen ondernemen.
Waarom hoort de teelt thuis in de Betuwe?
De Betuwe kent een lange geschiedenis met het telen van fruit. Zo wordt zelfs gesteld dat het woord Betuwe oorspronkelijk 'goede grond' betekent. De Romeinen introduceerden vanwege de goede grond boomgaarden in het vruchtbare Rivierengebied. Daarna namen kasteelheren en bewoners van kloosters de traditie over. Aan het eind van de negentiende eeuw gingen boeren op grotere schaal fruit telen.
De ideale voedingsbodem voor de teelt
In het essay OP WATERBASIS doen de bedrijven Deltares, BoschSlabbers en Sweco een pleidooi om het landgebruik meer af te stemmen op de mogelijkheden en beperkingen van water en bodem. Fruit kan niet tegen te zoute en natte omstandigheden. In de rivierklei van de Betuwe stroomt het water gemakkelijk de bodem in zodat de bomen “droge voeten” houden. Daarnaast kan in het hoger gelegen oosten, westen en zuiden van het land vaak geen of maar beperkt water worden aangevoerd. Daarom zijn deze gebieden minder geschikt voor laanbomen & fruitteelt. Conclusie: de vruchtbare rivierdelta van de Betuwe is de ideale voedingsbodem voor de teelt van fruit- en laanbomen.
5 redenen waarom de Betuwse teelt zo belangrijk is:
- Omdat de Gelderse fruit- en laanbomen sector is uitgegroeid tot ‘cluster’ van wereldklasse en hiermee is uitgegroeid tot een toonaangevende positie in Nederland en tot ver over onze grenzen. Hiermee zijn de Fruitteelt en de Laanboomteelt een van de belangrijkste economische pijlers van Rivierenland.
- Omdat de laanbomen (1768 ha) die hier groeien bijdragen aan een unieke flora en fauna van het gebied maar ook in hun latere leven op andere plaatsen een belangrijke bijdrage leveren aan de vergroening van moeder aarde. Deze bomen leveren dus een belangrijke bijdrage aan de klimaatdoelstellingen.
- Omdat het ondernemersklimaat in onze regio van absolute topklasse is en er over generaties heen geïnvesteerd is in aanplant en kennis.
- Omdat de samenwerking tussen ondernemers, overheid, onderwijs en onderzoek heeft geleid tot innovaties van wereldklasse en wat terug te vinden is in initiatieven als Tree Center Opheusden en de Fruit Tech Campus die in het hart van het gebied hun bijdrage leveren aan deze ambitie.
- Omdat de regio goed is voor de productie van zo’n 173 miljoen kg fruit per jaar en dus een belangrijke speler is in onze (gezonde) voedselvoorziening. Gezond fruit levert een bijdrage aan het welzijn van een vitale bevolking.
Hoe nu verder?
Het is onacceptabel dat zulke grote reserveringsgebieden worden aangewezen. Voor de drinkwatervoorziening is dit ook niet nodig. Daarom verzoeken we de provincie samen met alle belanghebbenden om nu geen onherstelbare beslissingen te nemen, maar terug te gaan naar te tekentafel om oplossingen te bieden voor de donkere wolken die nu boven het gebied hangen. We stellen voor…
...om samen met ons te onderzoeken op welke wijze natuur, teelt en drinkwaterwinning te combineren zijn.
Middels een op te zetten Betuwse Watertafel kunnen de fruit- en boomteeltsector aantonen dat er juist mogelijkheden zijn om de functies natuur, teelt en waterwinning te combineren. Dit met behulp van een robuuste (oppervlakte-) waterinfrastructuur.
Dit is een actie van
Blijft de Betuwe het fruit- en laanboomteeltcentrum van Nederland?
De provincie Gelderland staat op het punt om drinkwaterreserveringsgebieden aan te wijzen met grote negatieve impact voor de fruit- en laanboomteelt in haar Ontwerp-Actualisatieplan 9 Omgevingsverordening Aanvullende Strategische Voorraden (ASV). Lees alles over de ASV en de impact op de teelt:
Wat zijn Aanvullende Strategische voorraden (ASV)?
De provincie moet zorgen voor grondwater en voldoende drinkwaterbronnen. Door bevolkingsgroei en economische groei wordt de komende jaren een stijgende vraag naar drinkwater verwacht. Daarnaast verandert het klimaat en wordt de bodem steeds intensiever gebruikt. Het Rijk heeft daarom de provincies gevraagd om Aanvullende Strategische Voorraden voor drinkwater aan te wijzen. Dit houdt in dat er bepaalde gebieden aangewezen worden als drinkwaterreserveringsgebieden, waar in de toekomst mogelijk grondwater gewonnen wordt om te voorzien in de vraag naar drinkwater.
ASV in Gelderland
Voor Gelderland gaat het om een reservering voor 55 miljoen m3 extra drinkwater per jaar. De exacte locatie van deze gebieden zijn eind 2021 bekend gemaakt en vastgelegd in het Ontwerp-Actualisatieplan 9 Omgevingsverandering Aanvullende Strategische Voorraden (ASV). In de voorgestelde plannen is alleen geen rekening gehouden met de negatieve gevolgen voor de fruit- en laanbomentelers die zich volop in drie van de gebieden bevinden.
Definitieve beschermingsregels
Van woensdag 20 oktober tot en met dinsdag 30 november 2021 lag het ontwerp-Actualisatieplan Omgevingsverordening ASV ter visie. Tijdens deze periode kon iedereen kon reageren op het voorstel. De animo hiervoor was groot, want er zijn meer dan 300 zienswijzen ingestuurd. Nu is het aan Gedeputeerde Staten om, na eventuele aanpassingen n.a.v. de zienswijzen, het definitieve actualisatieplan ter goedkeuring voor te leggen aan Provinciale Staten in het voorjaar van 2022. Indien dit plan wordt goedgekeurd gaan de regels naar verwachting na de zomer van 2022 gelden.
Meer informatie over de ASV is hier te lezen op de site van de Provincie Gelderland.
Welke teeltgebieden worden getroffen door de plannen?
Door heel Gelderland zijn er verschillende gebieden aangewezen. De drie reserveringsgebieden Tielerwaard, West-Betuwe-Buren en Winssen-Slijk-Ewijk hebben impact op de teelt van fruit en laanbomen.
Binnen deze drie gebieden gaat het om ruim 300 fruittelers met ongeveer 3000 ha fruit. Dat is maar liefst 50% van de Gelderse fruitteelt. In de laanboomsector wordt er ongeveer 370 ha boomteelt getroffen van de in totaal 1800 ha aanwezige in de provincie Gelderland. Totaal beslaat het gebied ruim 6740 voetbalvelden (3370 ha) aan teelt. Hiermee verliest de sector ruim 20% van het areaal hoogwaardige grond voor gezonde bomen en fruit. Naast de impact op teelt komen er ook restricties voor de warmteopslag in de bodem, de kern voor de energietransitie. Het is dus duidelijk dat de aangewezen gebieden ernstig getroffen worden door het aanwijzen van de grond als drinkwaterreserveringsgebied.
Waarom is water belangrijk voor de teelt van fruit en bomen?
Om de simpele reden dat er niets groeit of bloeit zonder water. De bomen hebben in droge tijden water nodig en water beschermt het fruit tegen nachtvorst en zonnebrand. Hiervoor kunnen telers momenteel gebruik maken van oppervlaktewater. Als er geen oppervlaktewater voor handen is omdat door bijvoorbeeld droogte of door een andere reden het waterpeil zakt, bestaat de mogelijkheid om te boren naar grondwater. De voorgestelde plannen hebben echter grote impact op de toegang van telers tot het water. Door het onttrekken van drinkwater uit de grond zal het oppervlaktewaterpeil dalen waardoor dit niet beschikbaar is voor telers. Daarnaast zal om het water “te beschermen” het boren naar grondwater door telers onmogelijk worden gemaakt.
Wat zijn de gevolgen voor de sector?
Vanaf het moment van besluitvorming worden deze teeltgebieden in potentie op slot gezet omdat de toekomst onzeker wordt. Het handelingsperspectief voor de ondernemers kan hierdoor ernstig worden beperkt wat zich vertaalt in zaken als:
- Hogere kans op verdroging van het gewas en daardoor aantasting van het langjarig evenwicht in deze langjarige teelten, vanwege minder oppervlaktewater
- Verschraling hierdoor van de biodiversiteit en flora en fauna
- Significante toename van misoogsten met forse economische schade en verspilling van voedsel
- Afsluiting van deze hoogwaardige teelt op het grondwatersysteem waardoor onze appeltjes voor de dorst op zullen houden onze dorst te lessen
- De eeuwenoude kracht van onze rivierdelta zal in enkele decennia verschralen tot het niveau van middenklasse speler en mogelijk zelfs op termijn verdwijnen omdat de economische resultaten dramatisch zullen verslechteren
Er hangt nu een claim op de gronden als een donkere wolk, zonder dat er duidelijkheid is of er daadwerkelijk drinkwater gewonnen gaat worden. Dat betekent dat ondernemers deze gronden minder snel zullen kopen of verkopen, en de economische waarde snel daalt. Dit werkt door in de bedrijfseconomische waarde van de fruitteelt- en laanboombedrijven, hun eigen vermogenspositie en daarmee de economische ruimte om te kunnen ondernemen.
Waarom hoort de teelt thuis in de Betuwe?
De Betuwe kent een lange geschiedenis met het telen van fruit. Zo wordt zelfs gesteld dat het woord Betuwe oorspronkelijk 'goede grond' betekent. De Romeinen introduceerden vanwege de goede grond boomgaarden in het vruchtbare Rivierengebied. Daarna namen kasteelheren en bewoners van kloosters de traditie over. Aan het eind van de negentiende eeuw gingen boeren op grotere schaal fruit telen.
In het essay OP WATERBASIS doen de bedrijven Deltares, BoschSlabbers en Sweco een pleidooi om het landgebruik meer af te stemmen op de mogelijkheden en beperkingen van water en bodem. Fruit kan niet tegen te zoute en natte omstandigheden. In de rivierklei van de Betuwe stroomt het water gemakkelijk de bodem in zodat de bomen “droge voeten” houden. Daarnaast kan in het hoger gelegen oosten, westen en zuiden van het land vaak geen of maar beperkt water worden aangevoerd. Niks groeit of bloeit zonder water. Ook fruit- en laanbomen niet. Daarom zijn deze gebieden minder geschikt voor laanbomen & fruitteelt. Conclusie, de vruchtbare rivierdelta van de Betuwe is de ideale voedingsbodem voor de teelt van fruit- en laanbomen.
5 redenen waarom de Betuwse teelt zo belangrijk is:
- Omdat de Gelderse fruit- en laanbomen sector is uitgegroeid tot ‘cluster’ van wereldklasse en hiermee is uitgegroeid tot een toonaangevende positie in Nederland en tot ver over onze grenzen. Hiermee zijn de Fruitteelt en de Laanboomteelt een van de belangrijkste economische pijlers van Rivierenland.
- Omdat de laanbomen (1768 ha) die hier groeien bijdragen aan een unieke flora en fauna van het gebied maar ook in hun latere leven op andere plaatsen een belangrijke bijdrage leveren aan de vergroening van moeder aarde. Deze bomen leveren dus een belangrijke bijdrage aan de klimaatdoelstellingen.
- Omdat het ondernemersklimaat in onze regio van absolute topklasse is en er over generaties heen geïnvesteerd is in aanplant en kennis.
- Omdat de samenwerking tussen ondernemers, overheid, onderwijs en onderzoek heeft geleid tot innovaties van wereldklasse en wat terug te vinden is in initiatieven als Tree Center Opheusden en de Fruit Tech Campus die in het hart van het gebied hun bijdrage leveren aan deze ambitie.
- Omdat de regio goed is voor de productie van zo’n 173 miljoen kg fruit per jaar en dus een belangrijke speler is in onze (gezonde) voedselvoorziening. Gezond fruit levert een bijdrage aan de gezondheidscrisis.
Hoe nu verder?
Het is onacceptabel dat zulke grote reserveringsgebieden worden aangewezen. Voor de drinkwatervoorziening is dit ook niet nodig. We verzoeken de provincie samen met de drinkwatermaatschappijen om nu geen onherstelbare beslissingen te nemen, maar terug te gaan naar te tekentafel om samen oplossingen te bieden voor de donkere wolken die nu boven het gebied hangen. We stellen twee acties voor:
1. Te onderzoeken welke gebieden echt nodig zijn...
De voorgenomen reservering van gebieden is gebaseerd op een veel te grofmazige impactanalyse, waarbij de kapitaalsintensiviteit van fruit en laanbomen niet is meegewogen. Dan kan worden volstaan met veel kleinere gebieden en wordt voorkomen dat veel ondernemers voor langere tijd in onzekerheid blijven en hun bedrijven niet kunnen ontwikkelen. Niet alleen de fruitteelt en boomteelt hebben hier belang bij. Grote reserveringsgebieden raakt vele sectoren en is ook een rem op de energietransitie (gebruik aardwarmte) voor zowel particulieren als bedrijven.
2. Samen met ons te onderzoeken op welke wijze natuur, teelt en waterwinning te combineren zijn...
Middels een op te zetten Betuwse Watertafel te onderzoeken hoe drinkwaterwinning, teelt en natuur kunnen samengaan. De fruit- en boomteeltsector zien juist mogelijkheden om de functies natuur en waterwinning te combineren. Dit gecombineerd met een robuuste (oppervlakte-) waterinfrastructuur.
Dit is een actie van